W badaniach prowadzonych na kilkuset osobach po udarze ból barku rozwinął się u prawie 1/3 pacjentów i u większości z nich był on ostry lub średniego stopnia [4]. Analizy pokazały, że bolesny bark wiąże się między innymi z przedłużającym się pobytem w szpitalu i niewielką poprawą funkcji ramienia w pierwszych 12 tygodniach od incydentu [2].
Czym spowodowany jest ból barku?
Bolesny bark po udarze to złożony problem, który wpływa na ograniczenie funkcji i jakość życia, komplikuje rehabilitację oraz zwiększa ryzyko depresji [1][2][5]. Ból może mieć wiele źródeł, wśród nich pochodzenia neurologicznego takie jak spastyczność, zmieniona wrażliwość na bodźce czy bóle neuropatyczne. Czasami związany jest z tzw. wyuczonym nieużywaniem (ang. learned non-use). Kiedy kończyna nie jest używana zmniejsza się zakres ruchu co może prowadzić do bólu. Niektóre publikacje łączą także ból barku z cukrzycą oraz niskimi wynikami skali Barthel [4]. Istnieje również teoria, że w przypadku osób starszych ból barku może wynikać z istniejących już wcześniej, asymptomatycznych problemów z tym obszarem, które wychodzą na jaw w związku z osłabieniem mięśni, unieruchomieniem stawu czy zmianami na poziomie struktury [1].
Ból bardzo często spowodowany jest jednak czynnikami mechanicznymi [1][3], takimi jak:
A czym jest subluksacja (podwichniecie dolne)?
Poprawnie działający staw ramienny stabilizowany jest przez otaczające go mięśnie. Kiedy napięcie mięśniowe jest niskie i mięśnie są osłabione, nie są one w stanie utrzymać głowy kości ramiennej w odpowiedniej pozycji. W efekcie grawitacja ściąga całą kończynę w dół, odciągając ją od łopatki i powodując właśnie subluksację, czyli inaczej podwichnięcie. Może to sprawiać ból oraz dyskomfort, często prowadzi też do zbyt dużego rozciągnięcia mięśni czy ograniczenia zakresu ruchu.
Czy zawsze subluksacja = ból barku?
Badacze jednak nie są zgodni co do bezpośredniego związku subluksacji z bólem barku. Po przeanalizowaniu 14 badań połowa z nich wykazywała silny związek między tymi zjawiskami, a połowa przeciwnie – sugerowała, że nie wszyscy pacjenci z subluksacją doświadczają bólu barku [1]. Można wnioskować więc, że nie sam stopień subluksacji powoduje ból, a to w jaki sposób traktowane jest ramię po udarze. Jeśli odpowiednio zadba się o kończynę i staw ramienny jest szansa, że nie dojdzie do opisywanych wyżej urazów czy zbytniego rozciągnięcia mięśni.
Ból barku i co dalej?
Największą rolę odegra tutaj dobrze dobrana i prowadzona przez profesjonalistów terapia. Oprócz fizjoterapii często stosuje się masaże, kinesiotaping, ortezy, czasem także toksynę botulinową, elektrostymulację czy blokady nerwowe [1]. Odpowiednie ćwiczenia dobrane przez fizjoterapeutę wzmocnią mięśnie otaczające Twój staw ramienny oraz pozwolą zachować odpowiedni zakres ruchu. Zdecydowanie odradza się na przykład stosowania zestawów bloczkowych (ang. overhead pulley) [6]. Metoda działania zależy ściśle od przyczyny bólu – jeśli jest to spastyka jedną z metod jest toksyna botulinowa, jeśli jest to stan zapalny rozważa się kortykosteroidy etc. [5]. W przypadku ograniczonego zakresu ruchu stosuje się bardzo delikatne rozciąganie mięśni i mobilizacje [6]. W zależności od stanu pacjenta lekarz może przepisać także leki przeciwbólowe [6].
Lepiej zapobiegać niż leczyć…
Jednak to, czy profilaktyka i terapia będzie skuteczna zależy również od Ciebie i tego jak traktujesz swoją rękę poza czasem terapii. W początkowym okresie po udarze, kiedy napięcie mięśniowe często jest obniżone jedną z głównych metod profilaktycznych jest pozycjonowanie. A więc to w jaki sposób ułożona jest kończyna, podczas
…czyli ZAWSZE! Układanie kończyny w zły sposób lub zupełne nie zwracanie uwagi na jej ułożenie może powodować niepotrzebne traumatyzowanie struktur i w efekcie jeszcze większy ból lub stan zapalny.
Niezmiernie ważne jest również to, aby zasady bezpiecznego pozycjonowania były znane także rodzinie i wszystkim osobom przebywającym z pacjentem. Do urazów często dochodzi także:
Niektóre badania sugerują, że u pacjentów, którzy potrzebują pomocy przy transferze istnieje większe ryzyko wystąpienia bólu barku [2].
Bezpiecznie, czyli jak?
Przede wszystkim należy unikać sytuacji, w których ręka opada bezwładnie pod wpływem grawitacji. Porażona kończyna górna ZAWSZE powinna być ustabilizowana. W siadzie i leżeniu najłatwiej będzie wykorzystać do tego poduszki, kołdry czy ręczniki. W trakcie transferu wykonywanego przez opiekuna pacjent powinien samodzielnie podtrzymywać kończynę drugą ręką. Jeśli część dnia spędzasz na wózku zwróć szczególną uwagę na ułożenie przedramienia. Podłokietniki mają to do siebie, że są wąskie i śliskie, a więc położona na nich kończyna szybko ląduje z boku wózka, wisząc bezwładnie. Dlatego postaraj się zabezpieczyć ją dodatkową poduszką lub ręcznikiem albo skorzystaj z dedykowanych temu nakładek na podłokietniki. Natomiast użycie pasków, torebek czy temblaków w celu ustabilizowania kończyny w trakcie chodu pozostaje tematem kontrowersyjnym i jest materiałem na osobny artykuł.
W naszym poradniku online "Ręka niedowładna po udarze. Jakich zagrożeń unikać, co trzeba wiedzieć i jak ćwiczyć?" >kliknij< znajdziesz wideo z instrukcją poprawnego układania kończyny w różnych pozycjach (kliknij link jeśli chcesz zobaczyć poradnik: https://www.jakcwiczyc.pl/reka-niedowladna-po-udarze).
Na co jeszcze zwrócić uwagę?
U osób po udarze mózgu często występują problemy z kontrolą posturalną i równowagą. Zwiększa to znacznie ryzyko upadku, które prowadzą do urazów, między innymi okolic barku [4]. Dlatego bardzo ważne jest stosowanie się do zasad profilaktyki upadków.
Niewątpliwie problem bolesnego barku po udarze wymaga podjęcia przez zespół rehabilitacyjny odpowiednich działań. Pacjenci, u których wystąpił ból barku po udarze oceniają swój ogólny stan zdrowia na gorszy w porównaniu do pacjentów, u których nie stwierdzono bólu barku [4]. Przewlekły ból może znacznie obniżać jakość życia, wpływać na wykonywanie codziennych czynności, a nawet na partycypację społeczną. Leczenie bólu to jedno z praw pacjenta i ważny element terapii niezależnie od jednostki chorobowej. Współczesna medycyna posiada szereg rozwiązań, w tym te wymienione na początku artykułu, które mogą okazać się pomocne i przynieść ulgę pacjentom po udarze oraz wesprzeć ich rehabilitację. Twój fizjoterapeuta prowadzący lub lekarz pomoże Ci dobrać i wdrożyć odpowiednią terapię.
Artykuły zamieszczane na blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią porady medycznej. Jeśli masz wątpliwości co do stanu swojego zdrowia skonsultuj się z lekarzem.
Dziękujemy za Twoją uwagę :-)
Zapoznaj sie z naszą ofertą programów s.m.a.r.t. po udarze mózgu - kliknij
Bibliografia:
Jeżeli jesteś rodziną pacjenta po udarze i szukasz informacji na takie problemy jak pomóc bliskiej Ci osobie to tutaj znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania związane z 6 podstawowymi problemami.
Centrum Rehabilitacji Po Udarze HABILIS
ul. Puławska 1A lok. 58 (6 piętro)
02-515 Warszawa
Tel. 604 190 505
E-mail: habilis@habilis.pl
