Ortezy typu AFO (ang. ankle foot orthoses) są jednym z najczęściej stosowanych rozwiązań u pacjentów po udarze mózgu. Chód po udarze często jest zaburzony, co wynika m.in. z:
Dobrze dobrana orteza może pomóc w pracy nad wzorcem chodu, między innymi przez korekcję takich problemów jak skręcanie i opadanie stopy, skracanie kroku czy przeprost kolana. Ortezy typu AFO stosuje się zarówno w początkowym okresie po udarze jak i po wyjściu ze szpitala. Niektórzy pacjenci podchodzą do nich jednak z dystansem, zadając pytanie:
„Czy orteza nie rozleniwi mojej nogi?”
Aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw dobrze zdefiniować co w rozumieniu pacjenta oznacza „rozleniwić nogę”. Czy wątpliwości dotyczą zmniejszenia siły mięśniowej? Zmiany napięcia mięśniowego? Zanim przejdziemy do tego, co mówią na ten temat badania wyjaśnijmy jaką funkcję pełni orteza w procesie powracania do sprawności.
Jak AFO może Ci pomóc?
AFO to ortezy obejmujące stopę, staw skokowy i podudzie. Ortezy tego typu stosowane w początkowym okresie po udarze wspomaga stabilizację stopy i kolana, co przekłada się na stymulację stabilizacji całego biodra. Chroni również pacjenta przed nabywaniem nieprawidłowego wzorca chodu, szczególnie w fazie przenoszenia kończyny dolnej, a także zwiększa bezpieczeństwo chodu z uwagi na mniejsze ryzyko upadku. U pacjentów po udarze często występuje osłabienie mięśni zginaczy grzbietowych stopy, co powoduje problemy ze stabilnością w fazie podporu oraz „powłóczenie” stopą w fazie przenoszenia – w tym przypadku AFO zapobiegając opadaniu stopy zwiększa bezpieczeństwo chodu.
W późniejszym okresie, po wyjściu ze szpitala, wraz z coraz częstszymi próbami chodzenia część pacjentów nabywa nieprawidłowe nawyki i utrwala patologiczny wzorzec chodu, który z czasem staje się trudny do zmiany pomimo ćwiczeń. Orteza pomaga więc wyjść z nieprawidłowego wzorca oraz wspiera reedukację chodu. Co ważne – chodząc więcej, ale w sposób nieprawidłowy nie nauczysz się chodzić prawidłowo, a utrwalisz to co niewłaściwe. Dlatego właściwy wzorzec chodu jest tak istotny.
Orteza HabilisAFO stosowana w rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu
AFO w badaniach naukowych
Analiza [1] opisująca efekty stosowania AFO u pacjentów po udarze pokazała, że orteza wpływa pozytywnie na szybkość chodu, częstotliwość stawiania kroków (nie jestem pewna czy to dobre tłumaczenie ang. CADENCE), a także długość kroku i całego cyklu.
Kesikburun w swoich badaniach [2] także zaobserował znaczącą poprawę częstotliwości stawiania kroków z ortezą AFO w porównaniu do próby chodu boso. Ponadto odniósł się do problemu z opadającą stopą opisanego wyżej – AFO wpływa pozytywnie na chód poprzez wspomaganie zgięcia grzbietowego w fazie przenoszenia i przy kontakcie pięty z podłożem, a więc rozwiązuje jeden z najczęstszych problemów w zakresie chodu po udarze mózgu.
Podobne wyniki uzyskał Rao i in. – w jego badaniach [3] pacjenci po udarze korzystający z AFO wykazywali zwiększone tempo chodu, większą efektywność chodu w teście funkcjonalnym, a także zwiększenie częstotliwości stawiania kroków oraz długości pojedynczego kroku oraz całego cyklu.
Wśród problemów wiążących się z chodem po udarze znajdują się również częste upadki. Pacjenci upadają na każdym etapie rehabilitacji, jednak według badań najczęściej dzieje się to w okresie zaraz po wyjściu ze szpitala lub ośrodka rehabilitacji [4]. Badania [5] na pacjentach w chronicznym okresie po udarze, u których wystąpiła łagodna lub umiarkowana spastyczność w łydce, sugerują, że AFO wpływa pozytywnie na równowagę i zmniejsza ryzyko upadku w tej grupie.
Co ciekawe, w badaniu [6], w którym monitorowano liczbę upadków u pacjentów po udarze, więcej upadków wystąpiło w grupie, którą zaopatrzono w AFO, ale… 64% z nich wystąpiło w czasie, kiedy pacjenci nie mieli na nodze ortezy. Najwięcej upadków wystąpiło podczas transferów i stania oraz u osób, które nie były w stanie chodzić samodzielnie.
Czy AFO „rozleniwi” mi nogę?
Wracając do meritum – czy według badań naukowych AFO wpływają negatywnie na aktywność mięśni? Zobaczmy…
Istnieją badania, które sugerują, że AFO zmniejsza aktywność niektórych mięśni. W jednym z nich [7] wyniki wykazały spadek aktywności EMG mięśnia piszczelowego przedniego w trakcie korzystania z PLAFO (jeden z rodzajów AFO) w porównaniu do chodu bez ortezy, jednak wynik nie był istotny statystycznie, a badanie obejmowało tylko jeden pomiar.
Odmienne wyniki uzyskano w badaniach z wielokrotnym pomiarem. Badanie [8] miało na celu określić, czy korzystanie z AFO wpływa na aktywność mięśni (tu również badano mięsień piszczelowy przedni) oraz jakie skutki niesie za sobą używanie tych ortez w dłuższej perspektywie. W badaniu wzięło udział 26 osób do 6 tygodni po udarze mózgu – niektórzy z nich otrzymali ortezy w pierwszym tygodniu badania, pozostali 8 tygodni później, a aktywność mięśni badano czterokrotnie podczas całego okresu trwania badania. Okazuje się, że o ile AFO zredukowało aktywność mięśnia w porównaniu do chodu bez ortezy w trakcie pierwszego badania, o tyle podczas kolejnych badań aktywność nie była zmniejszona. Z badania wynika więc, że u pacjentów we wczesnym okresie po udarze długotrwałe używanie AFO (przez 26 tygodni) nie wpływa na aktywność mięśni.
Podobne wyniki uzyskali Geboers i in. [9], kiedy badali aktywność mięśniową u pacjentów z niedowładem obwodowym z opadającą stopą, których zaopatrzono w AFO. Użycie ortezy w początkowej fazie badania zmniejszało aktywność mięśni zginaczy grzbietowych stopy o 7%, jednak redukcja ta nie kumulowała się z biegiem czasu i była kompensowana wzrostem całkowitej aktywności w trakcie chodu, co sugeruje, że stosowanie ortezy jest bezpieczne.
Orteza ortezie nierówna
W badaniach Khan i in. [10] 162 na 191 fizjoterapeutów określiło AFO jako użyteczne w rehabilitacji wzorca chodu. Jednak nazwa AFO jest akronimem angielskiego ankle-foot orthosis, a więc jest to jedynie typ zaopatrzenia, a modele poszczególnych producentów ortez różnią się od siebie np. kształtem czy materiałem. Ortezy AFO kupić można zarówno od ręki w sklepie z zaopatrzeniem ortopedycznym, jak i zamówić ortezę robioną na wymiar, dopasowaną do stopy pacjenta.
W jednym z wyżej wymienionych badań [3] porównano dwie ortezy – AFO z plastiku wykonywane pod wymiar i AFO z włókna węglowego dostępne od ręki. Pacjenci w większości wybierali robione na wymiar AFO z plastiku, między innymi ze względu na „poczucie bezpieczeństwa” i „pewność chodu”.
Dlatego też przed kupnem ortezy AFO warto zapoznać się z korzyściami i wadami konkretnych produktów. W doborze ortezy pomoże Ci doświadczony w tym obszarze fizjoterapeuta lub ortotyk.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o ortezach AFO, wskazaniach i przeciwskazaniach do ich użytkowania oraz zobaczyć jak zmieniają chód u konkretnych pacjentów kliknij link poniżej i odwiedź naszą stronę:
https://habilis.pl/dla-pacjenta/mam-problemy-z-kontrola-stopy-kolana/orteza-habilis-afo/
Zobacz poradnik - niedowład połowiczy . Przykłady ćwiczeń w domu i ważne wskazówki
Bibliografia:
Jeżeli jesteś rodziną pacjenta po udarze i szukasz informacji na takie problemy jak pomóc bliskiej Ci osobie to tutaj znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania związane z 6 podstawowymi problemami.
Centrum Rehabilitacji Po Udarze HABILIS
ul. Puławska 1A lok. 58 (6 piętro)
02-515 Warszawa
Tel. 604 190 505
E-mail: habilis@habilis.pl
