HABILIS w internecie:
Facebook Instagram Linkedin Youtube
Telefon
Telefon: 604 190 505

Bezpłatny poradnik "6 najczęstszych błędów w rehabilitacji ręki spastycznej" Pobierz poradnik

Co powinno się wiedzieć o afazji poudarowej?

Co powinno się wiedzieć o afazji poudarowej?

Jeśli ktoś z najbliższego otoczenia – domownik, krewny, znajomy czy kogokolwiek inny, kto jest dla nas ważny  – utraci zdolność swobodnej komunikacji, to chcemy wiedzieć co się stało i jak możemy pomóc. Jeśli przyczyną jest udar mózgu z afazją, to poniższe informacje pozwolą zorientować się  w problemie.

Co to jest udar mózgu?
Udar mózgu jest chorobą naczyń mózgowych, która dotyka głównie osoby starsze, ale może się też zdarzyć u człowieka młodego lub w średnim wieku. Rocznie zapada na nią ok. 90 tysięcy Polaków.

W trakcie zachorowania, pewien obszar mózgu przestaje być prawidłowo zaopatrywany w krew, która dostarcza do tkanki nerwowej tlen i glukozę, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania i życia komórek.

Najczęściej jest to spowodowane niedrożnością którejś z tętnic mózgowych i niedokrwieniem tej części mózgu, do której dana tętnica doprowadza krew (udar niedokrwienny).

Inną, rzadszą przyczyną jest pęknięcie naczynia krwionośnego i miejscowy krwotok (udar krwotoczny), przez co pobliska tkanka jest niedokrwiona i uciskana przez gromadzącą się krew. 

Nieprawidłowości krążenia mózgowego objawiają się nagłym zaburzeniem różnych sprawności i umiejętności, za które odpowiadają struktury objęte udarem. Można powiedzieć, że człowiek nieoczekiwanie i w krótkim czasie traci część zdolności, dzięki którym swobodnie funkcjonował na co dzień i spełniał się w różnych rolach rodzinnych i zawodowych.

Udar jest zatem problemem medycznym o poważnych skutkach osobistych i społecznych.

Czym jest afazja?
Dość częstym następstwem udaru są zaburzenia w porozumiewaniu się słownym zwane afazją. Występuje ona – przynajmniej czasowo – u ok. 1/3 osób po pierwszym w życiu udarze mózgu.

Niemal każda osoba cierpiąca na afazję doznała uszkodzenia lewej półkuli mózgu, ponieważ tam, u większości ludzi, znajdują są kluczowe struktury dla komunikacji słownej. Ich umiejscowienie w półkuli prawej zdarza się bardzo rzadko i głównie u osób leworęcznych. Krew dopływa do tych struktur dużym naczyniem mózgowym, posiadającym liczne odgałęzienia, jakim jest tętnica środkowa mózgu. Częściowo są też unaczynione przez tętnicę przednią i tylną.

Nazwa zaburzenia  pochodzi od greckiego „a-fasis”, co oznacza brak mowy (dosłownie „niemotę”), choć ten XIX-wieczny termin niekoniecznie oddaje sedno trudności afatycznych i z pewnością nie obejmuje całości problemu. Afazja jest bowiem zaburzeniem wiedzy o języku (lub językach), jakim się posługujemy.

Większość tej wiedzy w zakresie języka ojczystego zdobywamy w pierwszych latach życia, a potem rozwijamy i udoskonalamy. Dzięki temu prawidłowo odbieramy i przekazujemy informacje, korzystając z mówienia, słuchania, pisania i czytania jako swoistych „kanałów” przekazu językowego. Nic więc dziwnego, że przy każdej z tych czynności mogą ujawnić się problemy afatyczne. Zależnie od charakteru afazji mogą to być zaburzenia: 

- rozumienia języka 

(problemy z pojmowaniem znaczenia słów i interpretacją zdań, trudność rozpoznawania wyrazów i rozumienia czytanego tekstu);

- doboru słów 

(częste problemy z przypominaniem sobie nazw i właściwym ich stosowaniem, wskazywanie rzeczy lub ich opisy funkcjonalne zamiast konkretnych nazw);

-  „zawartości” słów 

(zniekształcenia brzmieniowe słów, błędy literowe w wyrazach);

- formułowania wypowiedzi 

(pojedyncze słowa lub wyrazy zamiast zdań, wypowiedzi krótkie, przerywane, niedokończone, trudne do zrozumienia, niespójne);

- poprawności gramatycznej wypowiedzi 

(uproszczenia gramatyczne, błędy składniowe, mała różnorodność stosowanych form gramatycznych).

Zdarza się, że w następstwie rozległego udaru lewopółkulowego lub we wczesnym okresie choroby, zdolności językowych są tak poważnie zaburzone, że w połączeniu z innymi skutkami udaru (m.in. niedowłady narządów aparatu mowy), powiedzenie czegokolwiek jest bardzo trudne lub niemożliwe. Jednak u większości osób, afazja nie oznacza utraty mowy tylko dużą trudność mówienia i niepoprawność wypowiedzi ustnych i pisemnych. 

Jak objawiają się najczęstsze typy afazji?
W zależności od lokalizacji uszkodzenia udarowego, trudności językowe mogą współwystępować z problemami w płynnym i wyraźnym artykułowaniu słów (afazje ruchowe związane z uszkodzeniem czołowym) lub ujawniać się przy pełnej zdolności wypowiadania przeróżnych układów głosek (afazje czuciowe po uszkodzeniu okolic skroniowych).

W afazji ruchowej, mimo dobrego rozumienia zwykłej rozmowy, uwagę zwraca mała ilość wypowiedzi i wysiłek, jaki trzeba w nie wkładać. Kłopoty sprawia przypominanie sobie nazw i formułowanie poprawnych gramatycznie zdań, a także rozpoczynanie i kontynuowanie komunikatu. Dodatkowo, afazji towarzyszy niedowład prawostronny, dlatego, nawet wiedząc jak wyglądają i co znaczą określone wyrazy, trzeba je pisać lewą ręką dopóki prawa nie jest wystarczająco sprawna.  

Jakby na odwrót jest z afazją czuciową. Wtedy rozumienie mowy innych ludzi jest zakłócone a wypowiedzi własne płynne i rozbudowane, lecz niepoprawne treściowo. W zdaniach, obok dobrych słów, pojawiają się słowa zniekształcone, dziwne (nieistniejące w danym języku), zastępcze wobec pewnych nazw i nie pasujące do siebie. Podobne błędy językowe widać w piśmie, ale sama czynność pisania może nie być problemem, bo niedowład albo nie występuje albo jest lekki. 

W sytuacji stwierdzenia zarówno cech afazji ruchowej, jak i czuciowej mamy do czynienia z afazją mieszaną, spowodowaną dużym udarem. Wówczas mowa jest zubożała, wolna i niewyraźna, a także trudno rozumieć wypowiedzi innych osób. 

W przeciwieństwie do ostatniego typu zaburzeń, najmniej objawów ma afazja anomiczna. Przejawia się ona niemal wyłącznie trudnościami w podawaniu nazw, potrzebnych do wyrażenia myśli i tym samym jest najlżejsza.   

Oprócz wymienionych form afazji istnieją też rzadsze jej odmiany i bardziej specyficzne podtypy, o których powinni wiedzieć specjaliści.

Czy afazja może minąć?
Bardzo ważną informacją jest to, że afazja może złagodnieć, a przy lekkich udarach nawet ustąpić. U ok. 80 % osób z afazją, porozumiewanie słowna wyraźnie się poprawia w pierwszym półroczu od zachorowania, a często też później, choć zwykle wolniej. Jest to możliwe dzięki procesom samoistnego zdrowienia, które zachodzą w mózgu oraz dzięki terapii. 

Terapia powinna być prowadzona przez profesjonalnego terapeutę afazji, który zaplanuje indywidualny program ćwiczeń.

Istotne jest, by poza nią, ćwiczyć też komunikację we własnym zakresie, ponieważ wczesne i intensywne działania są podstawą poprawy. Ćwiczenia domowe zazwyczaj wymagają pomocy kogoś bliskiego; samodzielnie mogą być wykonywane, jeśli afazja nie jest zbyt nasilona.

O tym, jak ćwiczyć w warunkach domowych, jak postępować i czego unikać, można się dowiedzieć z mojego poradnika o terapii afazji.

Piśmiennictwo:

Polanowska Katarzyna. 2016. „Mechanizmy odbudowy funkcji językowych po udarze mózgu”. Neurologia po Dyplomie 11(2): 16-23.
Polanowska Katarzyna. 2017. „Wskazania do hospitalizacji w przypadku zaburzeń komunikacji słownej”. Medycyna po Dyplomie 26(6): 85-90.
Polanowska Katarzyna. „Afazja”. 2017. W: Zych Adam A. (red. nauk.). Encyklopedia starości, starzenia się i niepełnosprawności. 1, A - G. Katowice: Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae - Skarb Śląski, s. 60-61.
Polanowska Katarzyna. 2019. „Terapia chorych z afazją.” W: Seniów Joanna (red.). Terapia neuropsychologiczna dorosłych chorych z uszkodzeniem mózgu. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii, 122-149.
Grupa ekspertów Sekcji Chorób Naczyniowych Polskiego Towarzystwa Neurologicznego (Błażejewska-Hyżorek Beata i in.). „Wytyczne postępowania w udarze mózgu. Rekomendacje i zalecenia ekspertów”. 2019. Polski Przegląd Neurologiczny, 15(Supl. A): A1-A155.

Pełna oferta produktów Saebo

Jeżeli jesteś rodziną pacjenta po udarze i szukasz informacji na takie problemy jak pomóc bliskiej Ci osobie to tutaj znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania związane z 6 podstawowymi problemami.